Çay üreticisini mağdur eden çay kotaları ve çay üreticisinin sorunları için meclis araştırması yapılması istemiyle TBMM Başkanlığına Araştırma Önergesi verdik.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞI’NA
Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesinin önemli geçim kaynakları arasında bulunan çay bitkisi, daha çok ÇAYKUR tarafından üreticiden satın alınmakta ve işlenip tüketime sunulmaktadır. ÇAYKUR’un 2024 yılına ilişkin uyguladığı çay kotası üreticilerin mağduriyetine yol açmakta, Mayıs ayında ilan edilen 50 kg’lık kota, önce 30’a, sonra 25’e ve en son 20 kg’a kadar düşürülmüştür. Çay kotası, kotanın üreticiye ve çay üretimine etkisi ile çay üreticisinin sorunlarının araştırılması için Anayasanın 98. ve İç Tüzüğün 104. ve 105. Maddeleri gereğince Meclis Araştırması açılması için gereğini arz ve teklif ederim.
İbrahim AKIN
İzmir Milletvekili
GEREKÇE
Çay, Türkiye’de Rize merkezli olmak üzere Doğu Karadeniz Bölgesine özgü bir monokültür bitkisidir. Çay tarımı aynı zamanda tarıma dayalı sanayi kollarından birinin hammaddesini sağlaması bakımından da katma değeri yüksek bir tarımsal faaliyettir.
Doğu Karadeniz Bölgesi’nde 850 bin dekar çaylık sahada, yaklaşık 207 bin aile çay tarımı ve endüstrisi ile geçinmektedir. Çay tarımı ruhsata tabi olup, çay üretimi yapılan bölgeler ve çay tarımı yapacak kişiler ruhsatlandırılmaktadır.
Bir kamu şirketi olan ÇAYKUR, Türkiye’nin tarım politikasına uygun olarak çay ziraatını geliştirmekle yükümlüdür. Üretilen yaş çayın, (yıllara göre değişmekle birlikte) yaklaşık %55-60’ı ÇAYKUR tarafından satın alınmaktadır. Üreticilerden, işletmeye uygun nitelikteki çay yapraklarını satın almak, işlemek ve değerlendirmek için teknolojik faaliyette bulunmak, çayların iç ve dış pazara uygun olarak harmanlanmasını, paketlenmesini ve pazarlanmasını sağlamak, ÇAYKUR’ un faaliyet konularını oluşturmaktadır.
Çay sektörü, tarladan bardağa olan süreçte bir dizi sorunla mücadele etmektedir. Sektörün bütününü kapsayan bir hasat planlaması yapılmadığı için, üretici bütün çayını birkaç gün içinde toplayıp satmaya çalışmakta, hasat zamanı fabrikalarda yaşanan izdiham dolayısıyla satılamayan çay, yol kenarlarına, avluya ve çeşitli boş alanlara serilip bekletilmekte, bazen günlerce bu şekilde bekleyen çay iyice kuruyup kızarmaktadır. Bu plansızlık, çayın kalitesini düşürdüğü gibi çay üreticisinin de zararına yol açmaktadır.
Toplanan çay yapraklarının en geç 6 saat içerisinde alım evine ulaştırılması gerekmektedir. Çay, doğası gereği çabuk bozulan ve faklı mikroorganizmaların üremesine maruz kalan bir bitkidir. Uygun olmayan koşullarda bekletilen çaylarda mikroorganizma faaliyetleri giderek artar. Bunun sonucu olarak çay yapraklarında ekşime görülür, çayın kalitesi düşer ve alım değeri azalır. Çay üreticisi bundan zarar görür.
ÇAYKUR’un üreticiye uyguladığı günlük yaş çay alım kotası, üretici için önemli sorunlardan biridir. Belirlenen kotanın üzerinde çay satmak isteyen çay üreticisi, özel sektör işletmelerine yönelmektedir. Özel sektör çay işletmeleri de bu durumu fırsata çevirerek ÇAYKUR’un belirlediği yaş çay fiyatının altında bir fiyatla alım yapmaktadırlar. Topladığı yaş çayı en kısa süre içinde satmak zorunda olan üretici, daha düşük bir ücretle çayını özel sektöre satmaktadır. Bu durum üreticinin zarar etmesine, çay üretiminin kalitesinin düşmesine ve ilerleyen yıllarda çay üreticisinin çay tarımından vaz geçmesine yol açmaktadır.
ÇAYKUR, 2024’ün Mayıs ayında yaptığı duyuruyla yaş çay alım kotasını dekar başına 50 kg olarak açıklamış; fakat bunu sırasıyla önce 30, sonra 25 ve en son 20 Temmuz 2024 tarihinde 20 kg’a düşürmüştür. Bu uygulama, çay üreticisinin zora girmesine, zarar etmesine ve özel sektöre yönlenmesine yol açmaktadır.
Çay üreticiliğinde bahsi geçen sorunların derinliği ve üretimde bulunanlara herhangi bir çözüm kolaylığı sağlanmaması nedeniyle, çay üretimi ile geçimini sağlayan kimseler çay tarımını bırakmak zorunda kalmaktadır. Hali hazırda niteliksiz tarım politikaları yüzünden geçimlik emeğini bırakmak zorunda kalan binlerce tarım işçisi varken, çay üreticileri benzer durumdan mustarip olmakta ve ekonomik kriz karşısında yalnız bırakılmaktadırlar.
Tüm bu hususlar göz önüne alındığında çay kotası, kotanın üreticiye ve çay üretimine etkisi ile çay üreticisinin sorunlarının araştırılması ve bu konuda gerekli önlemlerin alınması için bir Meclis Araştırması açılması gerekmektedir.
Bir yanıt bırakın